Lozan Antlaşması bilinmeyen hususları var mı? Lozan Antlaşması gizlenen unsurları palavra mı gerçek mi toplumsal medyanın bugüne kadar en çok tartışılan bahisleri ortasında yer almıştır. Pekala, Lozan Antlaşması saklı unsurları nitekim var mı? Lozan Antlaşması’nda zımnî husus var mı? Bir vatandaşın CİMER’e yönelttiği Lozan Antlaşması bâtın unsurları sorusu ve karşılığı ayrıntıları…
LOZAN ANTLAŞMASI ZIMNÎ MADDELERİ
Lozan Mutabakatı’nın ek zımnî unsurları olduğuna dair somut bir kaynak bulunmamaktadır. Lozan Antlaşması’nın zımnî ek hususlarının olduğu bilgisi bir tezden ibarettir. Geçtiğimiz aylarda bir vatandaş tarafından Lozan Antlaşması’nın bâtın unsurları var mı sorusu Cumhurbaşkanlığı İrtibat Merkezi’ne (CİMER) yöneltilmişti. CİMER soruya yanıt olarak “Lozan Barış Antlaşması’nda bilinmeyen hususlar bulunmamakta olup, maden çıkartmamıza mahzur teşkil eden rastgele bir husus yer almamaktadır” karşılığını vermişti.
Lozan Antlaşması’nın unsurlarına buraya
LOZAN ANTLAŞMASI’NDA ALINAN KARARLAR VE GÖRÜŞÜLEN KONULAR
Kapitülasyonlar: Tamamı kaldırıldı.
Türkiye-Suriye Sonu: Fransızlarla imzalanan Ankara Mutabakatı’nda çizilen sonlar kabul edilmiştir.
Irak Hududu: Musul üzerinde antlaşma sağlanamadığı için, bu hususta Birleşik Krallık ve Türkiye Hükûmeti kendi ortalarında görüşüp anlaşacaklardı. Bu uyuşmazlık Musul Problemi’ne dönüşmüştür.
Türk-Yunan Sonu: Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda belirlenen formuyla kabul edildi. Meriç Irmağı’nın batısındaki Karaağaç istasyonu ve Bosnaköy, Yunanistan’ın Batı Anadolu’da yaptığı tahribata karşılık savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verildi.
Türkiye-İran Sonu: Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti ortasında 17 Mayıs 1639’da imzalanan Kasr-ı Sevimli Antlaşması’na nazaran belirlenmiştir.
Kıbrıs: Osmanlı Devleti Ruslara karşı İngilizleri yanına çekebilmek için 1878 yılında Kıbrıs’taki hakları gizli olmak kuralıyla süreksiz olarak Kıbrıs’ı Birleşik Krallık yönetimine vermişti. Birleşik Krallık I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine 5 Kasım 1914’te Kıbrıs’ı topraklarına kattığını resmen açıkladı. Osmanlı Devleti bu kararı tanımadı. Türkiye Lozan Antlaşması’nın 20. unsuruyla Kıbrıs’taki Birleşik Krallık egemenliğini kabul etti.
Azınlıklar: Lozan Barış Antlaşması’nda azınlık, Müslüman olmayanlar olarak belirlenmiştir. Tüm azınlıklar Türk asıllı kabul edildi ve hiçbir formda ayrıcalık tanınmayacağı belirtildi. Antlaşmanın 40. unsurunda şu karar yer almıştır: “Müslüman olmayan azınlıklara mensup Türk uyrukları, hem hukuk bakımından hem de uygulamada, öteki Türk uyruklarıyla tıpkı süreçlerden ve birebir teminatlardan yararlanacaklardır. Bilhassa, masraflarını kendileri ödemek üzere, her türlü hayır kurumlarıyla, dinî ve toplumsal kurumlar, her türlü okullar ve buna emsal öğretim ve eğitim kurumları kurmak, yönetmek ve denetlemek ve buralarda kendi lisanlarını serbestçe kullanmak ve dinî ayinlerini serbestçe yapma hususlarında eşit hakka sahip olacaklardır. “Batı Trakya’daki Türklerle, İstanbul’daki Rumlar dışında, Anadolu ve Doğu Trakya’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler’in mübadele edilmeleri kararlaştırıldı.
Savaş tazminatları: İtilaf Devletleri, I. Dünya Savaşı nedeniyle istedikleri savaş tazminatlarından vazgeçtiler. Türkiye, tamirat bedeli olarak Yunanistan’dan 4 milyon altın talep etti fakat bu istek kabul edilmedi. Bunun üzerine 59. unsurla Yunanistan savaş cürmü işlediğini kabul etti ve Türkiye tazminat hakkından feragat etti ve yalnızca savaş tazminatı olarak Yunanistan, Karaağaç bölgesini verdi.
Osmanlı’nın borçları: Osmanlı borçları, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan devletler ortasında paylaştırıldı. Türkiye’ye düşen kısmın taksitlendirme ile Fransız frangı olarak ödenmesine karar verildi. Düyun-u Genele yönetim heyetinde bulunan yenik Alman İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu devletlerinin temsilcileri yönetim şurasından çıkartılmış ve kurumun faaliyeti devam ettirilerek antlaşmayla birlikte yeni vazifeler verilmiştir. (Lozan Barış Antlaşması unsur 45,46,47…55, 56).
Adalar: Midilli, Limni, Sakız, Semadirek, Sisam ve Ahikerya adaları üzerinde Yunan hakimiyeti konusunda Osmanlı Devleti’nin imzalamış olduğu 1913 tarihli Londra Antlaşması ve 1913 tarihli Atina Antlaşması’nın adalar hakkındaki kararları ve 13 Şubat 1914 tarihinde Yunanistan’a bildirilen karar, adaların askeri gayelerle kullanılmaması kuralıyla motamot kabul edilmiştir. Anadolu kıyısına 3 milden az uzaklıkta bulunan adaların ve Bozcaada, Gökçeada ile Tavşan Adaları üzerindeki Türk hakimiyeti kabul edilmiştir.
Osmanlı Devleti tarafından Uşi Antlaşması ile 1912 yılında İtalya’ya süreksiz olarak bırakılan On İki Ada üzerindeki bütün haklardan on beşinci unsurla İtalya lehine feragat edilmiştir.
Boğazlar: Boğazlar, görüşmeler boyunca üzerinde en çok tartışılan bahistir. Sonunda süreksiz bir tahlil getirilmiştir. Buna nazaran askeri olmayan gemi ve uçaklar barış vaktinde boğazlardan geçebilecekti. Boğazların her iki yakası askersizleştirilip, geçişi sağlamak hedefiyle lideri Türk olan milletlerarası bir şura oluşturuldu ve bu düzenlemelerin Milletler Cemiyeti’nin garantisi altında sürdürülmesine karar verildi. Böylelikle Boğazlar bölgesine Türk askerlerinin girişi yasaklandı. Bu karar, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Mukavelesi ile değiştirilmiştir.
Yabancı okullar: Eğitimlerine Türkiye’nin koyacağı kanunlar doğrultusunda devam etmesi kararlaştırıldı.
Patrikhaneler: Dünya Ortodokslarının dini başkanı durumundaki patrikhanenin Osmanlı Devleti vaktindeki bütün ayrıcalıklarının kaldırılarak yalnızca dinî işleri yerine getirmek kuralıyla ve bu konuda verilen kelamlara güvenilerek İstanbul’da kalmasına müsaade verildi. Lakin antlaşma metnine patrikhanenin statüsü konusunda tek bir karar konulmadı.